Thành phần và cách dùng
Nhân sâm 6-9g
Bạch truật 9-12g
Phục linh 9-15g
Chích Cam thảo 6-9g.
Sắc uống mỗi ngày 1 thang hoặc chế thành hoàn tễ, mỗi ngày uống 2-3 lần, mỗi lần 6-9g.
Công dụng và chủ trị
ích khí, kiện tỳ, dưỡng vị. Thích hợp với chứng tỳ vị khí hư, sắc mặt vàng héo, tiếng nói nhỏ yếu, tứ chi vô lực, bụng đầy chậm tiêu, ăn kém, đại tiện lỏng nát, chất lưỡi nhợt, mạch tế nhược hoặc trầm hoãn.
Nguồn gốc và phát triển
Khởi thuỷ từ sách “Thái bình huệ dân hoà tễ cục phương”. Trong bài, bốn vị đều bình hoà, không nhiệt không táo, có thể dùng lâu mà không gây tác dụng xấu, bởi vậy được gọi là “Tứ quân tử thang”.
– “Hoà tễ cục phương” gia Biển đậu, Hoắc hương, Hoàng kỳ, gọi là Gia giảm tứ quân tử thang chuyên trị trẻ em thổ tả khó cầm.
– “Tiểu nhi dược chứng trực quyết” gia Trần bì, gọi là Dị công tán, chủ trị tỳ vị hư nhược, chán ăn đầy bụng, nôn, ỉa chảy, trẻ em tiêu hoá không tốt.
– “Phụ nhân lương phương” gia Bán hạ, Trần bì, gọi là Lục quân tử thang, chủ trị tỳ hư đàm trệ.
– “Y phương tập giải” gia Bán hạ, Trần bì, Sa nhân, Mộc hương, gọi là Hương sa lục quân tử thang, chủ trị tỳ vị khí hư, hàn thấp trệ đọng.
– “Bác ái tâm giám” bỏ Bạch truật và Phục linh, gia Hoàng kỳ, Nhục quế, gọi là Bảo nguyên thang, chủ trị hư tổn lao lực, nguyên khí bất túc.
– “Kỳ hiệu lương phương” gia Biển đậu, Hoàng kỳ, Sinh khương, Đại táo, gọi là Lục thần tán, chủ trị tỳ vị hư nhược, tâm khí bất túc.
Ứng dụng lâm sàng hiện đại
Nội khoa
Viêm loét dạ dày tá tràng:
Một nghiên cứu dùng TQTT gia Trần bì, Hoàng kỳ, Mộc hương chữa 38 ca đau dạ dày, trong đó có 12 ca viêm dạ dày mạn tính, 2 ca viêm dạ dày cấp tính, 17 ca loét dạ dày, 6 ca loét hành tá tràng kết hợp viêm dạ dày mạn tính, 1 ca sa dạ dày, kết quả trung bình sau 58 ngày dùng thuốc: có hiệu quả rõ rệt 26 ca, có hiệu quả 12 ca.
Một nghiên cứu khác dùng TQTT gia Trần bì, Bán hạ, Mộc hương, Sa nhân trị liệu 125 ca, sau 30-90 ngày đạt kết quả tốt là 86 ca, khá là 22 ca, trung bình là 17 ca. Cũng có tác giả gia Trần bì, Bán hạ, Huyền hồ, Bạch thược, chữa123 ca, đạt hiệu quả 92,7% sau 20 ngày điều trị.
Xuất huyết đường tiêu hoá trên
Một nghiên cứu dùng TQTT gia Đương quy, Trần bì, Bạch thược, Hoàng liên, Địa du, Đan sâm, Tam thất, Bạch cập trị liệu 84 ca, trong đó 50 ca loét hành tá tràng, 1 ca loét dạ dày, 8 ca viêm dạ dày mạn tính, 15 ca không rõ nguyên nhân. Kết quả sau khi dùng 3-15 thang, 100% số ca ngừng xuất huyết, giảm đau rõ rệt, phản ứng Mayer chuyển âm tính.
Viêm ruột do nấm
Một nghiên cứu dùng TQTT gia Khổ sâm làm phương cơ bản, nếu nhiệt nặng gia thêm Bạch đầu ông, Xuyên hoàng liên; khí hư thì gia Hoàng kỳ, dương hư thì gia Phụ phiến, Nhục quế; thấp nặng gia ý dĩ, Trạch tả; bụng chướng gia Chỉ xác, Hậu phác; ỉa chảy lâu ngày gia Kha tử, Anh túc xác. Đã chữa 32 ca, kết quả: khỏi 15 ca, tốt: 9 ca, khá: 7 ca, không khỏi: 1 ca, đạt hiệu quả 96,9%.