Trang chủ » Danh y xưa và nay » Danh y thế giới » Claude Galien (131-201) thầy thuốc lớn nhất thời Cổ đại, sau Hippocrate

Claude Galien (131-201) thầy thuốc lớn nhất thời Cổ đại, sau Hippocrate

Sinh năm 131 tại Pergame, Claude Galien là con của Nicon, một kiến trúc sư uyên thâm giàu có của Hy Lạp. Lúc 15 tuổi, ông bắt đầu học logique và triết học  tãi thành phố nơi ông  sinh ra. Nhưng  hai năm sau, cha  ông  thấy một giấc  mơ lạ kỳ, trong giấc  mơ đó, ông thấy Claude Galien trở thành một nhà thuốc  đại tài. Từ đó Nicon hướng dẫn  con trên con đường đó vì theo ông, Galien đã được tiền định.

Sau khi cha mất, Galien quyết định rời Pergame để du học. Ông tới Smyrne ở Corinthe, rối Alexandrie. Sau đó ông  viếng Cilicie,  Phénicie, Palestine, Scyros, các đảo Crête và Chypre. Và lợi dụng  chuyến du hành đó để học  những  bài học của các thầy thuốc nổi tiếng  nhất vùng địa trung hải này. Lúc 29 tuổi, Galien trở về Pergame và làm thầy thuốc cho trường Những người đấu kiếm (Ecole de gladiateurs). Nhờ có những  nhân vật tình nguyện, ông  hoàn thiện kiến thức về giải phẫu củ mình và  phát minh cách điều trị những  tổn thương thần  kinh.

Sau bốn năm ông  cảm thấy cần phải đào sâu thêm nhiều nữa nên đến Rome, một nơi có nhiều triển vọng. Nơi đây ông  thành đạt lớn nhờ có biệt tài chẩn đoán bệnh. Ông kể chuyện  về một người đàn bà La Mã đến khám bệnh,  ông  biết ngay bà ta  chẳng có bệnh nào cả, trừ bệnh si tình một anh chàng  hát rong. Người ta ca tụng  sự hiểu biết về cơ thể học của ông. Ông có cách giải độc cho bệnh nhân mà những thấy thuốc đồng thời không biết dùng. Ông  chữa trị cho  vợ của  Flavius Boethus, nhân vật trong chính quyền La Mã rất có uy quyền và kết bạn và được ông  này yểm trợ. Sau đó ông được  làm thầy thuốc gia đình cho hoàng đế La Mã nổi tiếng  Marc Aurèle (Các  bạn  xem phim La chute de l'empire romain, và gần đây Le gladiateur, phim  kể về những  ngày cuối cùng của César Marc Aurèle và con  trai ông  là Commode)

Khi chữa trị thì ông theo truyền thống Hippocrate, nhưng  về cơ thể học hay sinh lý học thì ông hướng  về Aristote hơn. 

Ngoài sinh lý học (physiologie) là đề tài ông  ham thích nhất, ông còn khào cứu về lĩnh vực vệ sinh và dược phẩm (những  cây thuốc). Nhưng căn bản của y học đối với ông  vẫn  là cơ thể học. Ông  làm phẫu thuật trên động vật (thường  là khỉ) vì autopsie (giải phẫu và khám nghiệm người chết) lúc  bấy giờ bị cấm. Chính vì vậy mà có khi những  kết luận về cơ thể học  bị sai. Tuy nhiên  Galien có những nghiên cứu quan trọng về các cơ bắp và hệ thống  thần kinh. Ông  tả rất đúng cuộc hành trình của luồng thần  kinh từ não bộ và nghiên cứu ảnh hưởng của sợi thần kinh trên cử động bắp thịt. Ông  còn tả sự khác biệt giữa máu của động  mạch vả  tĩnh mạch. Nhưng  ông  lầm về chức  năng của gan  và tim, cho rằng gan là trung tâm của tuần hoàn.

Sơ dồ sinh lý học của ông dựa trên học thuyết 4 yếu tố (nước, khí, đất, lửa) kết hợp với 4  tính chất vật lý (nóng, lạnh, ẩm, khô) ảnh hưởng trên 4 thể dịch (máu, mật, nước dãi (pituite), atrabile ( mật đen, gây sự buồn trầm uất)

Galien trải rộng học thuyết Hippocrate và thêm vô 4 tính khí con người nhiệt tình, lạnh lùng, buổn  bã, nóng giận.

Dựa trên căn bản các thuyết của Aristote, Galien quy các hiện tượng sinh lý cho các  lực huyên bí làm nhiệm vụ do những tác  nhân gọi là pneuma (esprit, tinh thần). Có 3 dạng  pneuma  tương đương với 3   lực:  pneuma thiên nhiên được tạo thành trong  gan, các  pneuma sống (esprits vitaux) được tạo thành trong tim và động  mạch và các  pneuma tự nhiên do bản năng (esprits animaux) được tạo thành trong  não bộ. Những chức  năng  tương đương là thiên nhiên  như sự ăn uống, sống  như co bóp tim và đam mê, bản năng  như  sự thông  minh và cảm giác.  Sơ đồ sinh lý này là căn bản cho tất cà nền  y học  thời Trung cổ.

Nhưng  Galien  không  khiêm nhường như Hippocrate. Tuy có tài năng, thông thái và thành công, ông  say mê "tự đánh bóng" lấy mình nên  những  y  sĩ đương thời ganh tị và oán  hận ông. Họ cho ông là "y sĩ huênh hoang", "kẻ nói những nghịch biện", "người  làm những  kỳ công"… Trước sự thù nghịch ngày càng tăng Galien quyết định  rời khỏi Rome  năm 167. Sư ra đi trùng  hợp với bệnh dịch hạch xuất phát là cơ hội cho những  kẻ gièm pha kết tội ông là hèn nhát. Dù thế nào đi chăng  nữa, Galien đi du lịch một thời gian trước  khi trở về Rome, khi Marc Aurèle kêu ông  về chăm sóc sức  khoẻ cho hai con  trai ông là Commodus et Sextus. Nên ông mới trở lại dạy học và viết các  tác phẩm của ông cho đến  ngày ông mất, có lẽ năm 201 tại Rome hay Sicile.

Tác phẩm của Galien đăc biệt phong phú. Gổm khoảng 500 bài tiểu luận về y khoa, triết lý và đạo đức mà rất nhiều bài bị thiêu hủy vì đền Hòa Bình bị cháy năm 192.  Nhưng  có nhũng  bài đến được với chúng ta nhờ các bài dịch về y khoa do các  nhà trí thức  arabe thời Trung cổ làm. 

Ảnh hưởng của các  bài viết của Galien rất lớn, từ thế kỷ thứ 2 đến thế kỷ thứ 15 chúng dúng để tham khảo y khoa và chỉ bị bài bác rất trễ sau này, bài bác một cách dè dặt vì tầm  vóc to lớn của chúng đối với nhà thờ  Rome cho đến thời Phục Hưng. Thật ra vì Galien tin rằng có sự hiện hữu của Chúa ,  duy nhất, sáng tạo ra cơ thể con người . Điều này được  nhà thờ chấp nhận ông. Nên  từ lâu lắm không  ai dám chống  lại Galien bởi vì chống Galien tức  là chống  lại nhà thờ.

Gửi thảo luận