Sử dụng kháng sinh không đúng cách có nguy cơ dẫn tới hậu quả nghiêm trọng. Những tai biến do sử dụng thuốc kháng sinh có thể tóm tắt lại như sau:
1/Dị ứng, (trường hợp nặng là sốc phản vệ dẫn đến tử vong)
2/Loạn khuẩn đường ruột, gây ỉa chảy hoặc rối loạn tiêu hóa
3/ Lờn thuốc, nguy hiểm hơn là tăng số loại vi khuẩn kháng thuốc
4/ Nhiễm độc phổ biến là hại gan, thận.
– Nhiễm độc chọn lọc trên bộ phận cơ thể: Điếc (streptomycin,gentamycin); Đứt gân gót chân (nhóm quinolon) ; Suy tủy dẫn đến tử vong (chloramphenicol); Viêm nhiều dây thần kinh Rimifon); Hỏng men răng (tetracyclin); Mất bạch cầu hạt (sulfamid),vv. Trong những tai biến do kháng sinh kể trên thì Dị ứng chiếm tỷ lệ lớn nhất.
Có trường hợp một nữ sinh bị ngất xỉu do ngửi phải hơi Penicillin khi xem y tá tiêm Penicillin cho bạn ở Bv Mai Hương (1975). Hoặc một trường hợp dùng thuốc nhỏ mắt Chloramphenicol, sau khi nhỏ thuốc, người bệnh bị sưng tím mặt mày, phải vào bệnh viện Bạch Mai cấp cứu (1999).
Những trường hợp này dị ứng thuốc là do cơ địa của người bệnh, thuộc loại bất khả kháng. Còn những trường hợp đáng trách như: Trẻ em bị hỏng men răng (răng vàng ố suốt đời) vì mẹ uống thuốc Tetracyclin khi mang thai (do mẹ thiếu hiểu biết tự ý mua thuốc dùng hoặc bác sĩ thiếu sót, không biết người bệnh mang thai). Trẻ em bị điếc do tiêm Strepto-mycin quá liều bác sĩ quy định (do y tá thiếu tinh thần trách nhiệm), vv.
Vậy để sử dụng kháng sinh an toàn, hiệu quả cho người dùng thuốc kháng sinh cần:
Với người bệnh:
– Muốn dùng thuốc kháng sinh hãy đến Bác sĩ khám bệnh, kê đơn.
– Trước khi dùng thuốc phải: Xem lại đơn bác sĩ đã ghi, đọc tờ hướng dẫn sử dụng thuốc (có trong hộp thuốc)
– Khi dùng thuốc phải: Đủ khoảng cách giờ, đúng liều, đủ liệu trình và tuân thủ nghiêm các điều cấm kỵ
Với thầy thuốc:
– Phải xác định được tác nhân gây bệnh bằng các phương pháp xét nghiệm (không đoán mò) để chọn loại thuốc thích hợp.
– Phải kiểm tra kỹ tình trạng người bệnh:Tiền sử dị ứng thuốc; Bệnh gan, thận;
Phụ nữ có thai (đặc biệt là 3 tháng đầu) hoặc đang thời kỳ cho con bú; Trẻ dưới 6 tuổi; Người cao tuổi; Các thuốc đang phải dùng.
– Phải ghi trong đơn đầy đủ các hướng dẫn dùng thuốc và các điều cấm kỵ uống thuốc kháng sinh thế nào thì tốt ?
1/ Uống thuốc đúng liều, đúng khoảng cách giờ, để đảm bảo trong cơ thể lúc nào cũng đủ lượng thuốc chống chọi với vi khuẩn. Ví dụ:trong đơn bác sĩ ghi: uống 2 lần/ ngày thì khoảng cách giờ mỗi lần uống thuốc là 12 (24 giờ/2) Uống 3 lần/ ngày, khoảng cách giờ là 8 (24giờ/3)
Uống thuốc đủ số ngày bác sĩ ghi trong đơn (là một liệu trình) thường là 7 hoặc 10 ngày.
2/ Những loại kháng sinh phải uống trong bữa ăn: Là các loại thuốc kích thích đường tiêu hóa, thuốc không bị giảm hấp thu do thức ăn, như: Metronidazol, Tinidazol, Doxycyclin, Tetracyclin, Ciprofoxacin, Norfoxacin, Ofoxacin (thường bác sĩ đã ghi trong đơn thuốc).
3/ Những loại kháng sinh phải uống xa bữa ăn (trừ các loại thuốc ghi trên mục 3) Trước bữa ăn 2 giờ hoặc sau bữa ăn 3 giờ; do các loại thuốc này bị giảm hấp thu do thức ăn hoặc kém bền vững trong môi trường dịch vị.
4/ Riêng loại viên bao tan trong ruột: thì uống lúc nào cũng được.kiêng kỵ
– Trong thời gian dùng thuốc kháng sinh, không nên uống thuốc tránh thai, mà phải dùng các biện pháp tránh thai khác
– Không uống bia, rượu (nước chứa ethanol) khi dùng một số thuốc kháng sinh như: Thuốc chống lao, Thuốc chứa Metrondazol (các dạng: uống, tiêm, đặt âm đạo). Erythromycin, Tetracyclin. Cephalosporin, Clindamycin