Quy luật sinh lão bệnh tử của con người, tới giờ này chưa ai thoát được nó, dù có là Phật hay Chúa hay Thánh. Từ hàng ngàn năm trước, ước vọng trường sinh bất tử – một ước vọng đầy mâu thuẩn, nghịch lý và vô thức – chỉ xuất hiện ở bậc đế vương. Khi thế giới phát triển, thông tin tràn ngập, ước vọng ấy không chỉ còn dành cho những tầng lớp cao sang quyền quý, mà trở nên là ao ước của mọi tầng lớp xã hội.
Lợi dụng cái tư duy vô thức này của con người, một thiểu số "thông minh hơn" – hay nói cách khác là ranh ma hơn – nghĩ ra lắm trò để mưu cầu tư lợi, mà bất chấp những chuẩn mực đạo đức, văn hoá sống của cộng đồng.
Hai lĩnh vực mà gần đây bị lạm dụng để thực hiện những chiêu thức kinh doanh là, thứ nhất kinh doanh thực phẩm chức năng – một loại thức ăn đồ uống không phải thuốc, nhưng được giới thiệu như thuôc trị bách bệnh và giá của nó có khi còn đắt hơn thuốc.
Hai là vấn đề quảng cáo vô tội vạ miễn sao lấy được tiền. Mặc dù, cuộc sống có cầu thì có cung, nhưng cung cho cái sai trái, là điều cần phải lên tiếng. Vì sao?
Vì thứ nhất là, nếu là thuốc thì cần phải nghiên cứu thử nghiệm qua nhiều giai đoạn, và đầu tư hàng tỷ đô la để có được một sản phẩm được công nhận, rồi mới được công nhận sử dụng trên người bệnh thực thụ.
Trong khi đó, thực phẩm chức năng chỉ cần đầu tư dây chuyền công nghệ, và quảng cáo mà không đòi hỏi phải nghiên cứu, thử nghiệm, và kiểm duyệt nghiêm ngặt, mà được dùng cho cả người lành cũng như người bệnh theo như quảng cáo, lại không đòi hỏi người có chuyên môn kê toa.
Một hội thảo bán hàng đa cấp thuê cả trung tâm hội thảo quốc gia ở Mỹ Đình – nơi diễn ra hội nghị APEC của các nguyên thủ quốc gia – để làm hội nghị. Cho thấy lợi nhuận của ngành kinh doanh đa cấp rất có lợi nhuận – Ảnh nguồn từ Face Book.
Cái vì thứ hai là, trên đời này nếu nói về sản phẩm giá cao thì thuốc là loại sản phẩm được liệt vào một trong những hàng hóa tiêu dùng có giá cao nhất. Đơn vị tính bằng milligram, song giá tiền thì cao. Đó là thuốc để chữa bệnh. Còn thực phẩm chức năng thì, không phải là thuốc, nhưng được xem như thuốc về giá và công dụng, có khi còn được đánh giá cao hơn thuốc! Lợi nhuận khổng lồ từ đó sinh ra một ngành công nghiệp quảng cáo và bán hàng đa cấp – một loại buôn bán hàng cho ông chủ, nhưng không ăn lương mà chỉ hưởng theo tỷ lệ phần trăm trên giá bán.
Ngay từ bản chất của việc kinh doanh hàng đa cấp cũng nói lên sự không trong sạch của kinh doanh, vì nó không thực hiện đúng tiêu chí kinh doanh là, sản phẩm phải đến tận tay người tiêu dùng, mà phải thông qua nhiều trung gian ăn chia phần trăm lợi nhuận.
Gần đây phong trào quảng cáo thực phẩm chức năng ban đầu là viên uống, rồi đến nước uống tràn ngập trên các diễn đàn và báo chí. Đình đám hơn, họ thuê cả giáo sư tiến sĩ có kiến thức sinh học để quảng bá rình rang như vụ quảng cáo nước uống Collagen. Nhưng đằng sau quảng cáo đình đám là những khuôn mặt diễn viên, người đẹp để nói lên nước Collagen này như thuốc cải lão hoàn đồng.
Vậy collagen là gì? Chữ collagen bắt nguồn từ chữ Hy Lạp. Nó gồm 2 thành tố được Latinh hoá. Tiếp đầu ngữ Kolla: colla có nghĩa là chất keo, và tiếp vị ngữ Gennan: gen có nghĩa là tạo ra. Collagen có nghĩa đen là chất tạo keo. Nhưng về mặt sinh học phân tử để định nghĩa thì Collagen bản chất của nó là amino acide – là chất đạm – là thành phần chính của mô liên kết. Nó nâng đỡ cho hầu hết các cơ quan như gân, da, xương, sụn, dây chằng, thành mạch máu và mô đệm của các nội tạng, v.v…
Khi bệnh xảy ra ở chất tạo keo thì, ngoài cái tên bệnh chất tạo keo (collagen disease) ra, người ta còn dùng một cái tên khác là bệnh mô liên kết (connective tissue disease).
Đã là đạm thì nó không hoà tan được trong nước. Trong 4 thành phần chính để cấu thành một bữa ăn: đường, đạm, mỡ và vi lượng thì, chỉ duy nhất có đường là tan hoàn toàn trong nước. Mỡ rất ít tan trong nước, để tạo thành huyền phù hoặc nhũ tương với nước. Vi lượng có chất tan và chất không tan trong nước. Còn đạm thì hoàn toàn không tan trong nước.
Để dễ hiểu ta hãy liên hệ đến việc nấu một nồi canh thịt bò lá giang, thì đạm vẫn ở nguyên trong miếng thịt bò chứ đạm không ở trong nước canh! Vậy một dung dịch đạm là một dung dịch rất khó khả thi. Vì dung dịch được định nghĩa là gồm dung môi và chất tan!
Nhưng vấn đề chính của quá trình lão hoá là do, trong quá trình phân bào theo cách nhân đôi của các tế bào, mỗi lần phân bào gien chỉ huy mất đi một số amino acide. Từ đó gien này ngắn dần và thế hệ tế bào sau Fn già lão hơn thế hệ tế bào ban đầu F1. Đó là nguyên lý của quá trình lão hoá của các loài động vật chứ không phải collagen giúp cho người ta da dẻ căng mọng, dài tóc và trẻ mãi không già!
Nước uống collagen. Ảnh minh họa
Bên cạnh đó, nếu sản xuất dung dịch đạm thì cần phải có hoá chất bảo quản để đạm trong dung dịch đó không bị quá trình phân huỷ – như xác chết bị phân huỷ. Vậy thì, trong những dung dịch collagen ấy người ta dùng gì để bảo quản? Có ai kiểm nghiệm công việc này trước khi được sử dụng không? Vì người ta bảo rằng đã là thực phẩm chức năng thì không có tác dụng phụ. Nhưng vẫn thấy rằng nước Collagen vẫn có những tác dụng phụ khi nó được sản xuất từ đạm của thịt bò điên, hoặc hoá chất bảo quản để không bị quá trình lên men thối, hoặc gây ngộ độc như ngộ độc thức ăn do quá trình lên men này. Đạm thì rất tanh – đã có ai uống sữa Ensure sẽ cảm được mùi tanh này. Nên chuyện làm nước giải khát collagen có mùi thơm thì ngay cả các hãng dược/và hoặc hãng sữa hàng đầu thế giới cũng chưa làm được!!!
Về mặt sinh lý bình thường của con người, muốn có các thành phần để cơ thể có nguyên liệu tạo ra collagen thì ăn đạm. Ăn vừa đúng nhu cầu cơ thể thì không bệnh tật. Ăn thừa hoặc ăn thiếu thì sinh bệnh. Dù có ăn collagen vào thì hệ tiêu hoá cũng phải cắt nó ra thành các amino acide, rồi được hấp thu vào máu đi đến gan, để tổng hợp thành collagen cho từng cơ quan để xây dựng nên mô liên kết – chất tạo keo – cho từng cơ quan. Chứ collagen được uống hay ăn vào không thể trực tiếp trở thành collagen cho cơ thể được, vì nó là chất lạ đối với cơ thể con người. Đã là chất lạ thì, gây ra bệnh tật và dị ứng hoặc bị loại ra khỏi cơ thể theo cơ chế miễn dịch dịch thể và miễn dịch tế bào.
Bắt đầu từ thập niên 1980s ở trời Tây, thực phẩm chức năng nở rộ như là một ngành nghề thành đạt. Đến đầu thế kỷ XXI, chúng du nhập đến các nước đang phát triển sau khi đã bị nghi ngờ và từ bỏ ở các nước văn minh. Gần đây, thực phẩm chức năng đã bị Tổ chức thực phẩm và thuốc của Hoa Kỳ cảnh báo. Nhưng hồi tháng 7/2011, ở nước ta đã bị một công ty chuyên bán hàng đa cấp về thực phẩm chức năng của Hoa Kỳ làm cho các đại lý mất tiền tỷ vì phương cách bán hàng đa cấp.
Là một loài động vật, nhưng con người thuộc bộ linh trưởng khác với bộ nhai lại ở chỗ là lấy thức ăn với đầy đủ 4 thành phần: đường, đạm, mỡ và vi lượng, đã nói ở trên vào ống tiêu hóa. Sau đó được tiêu hoá hấp thu và sản xuất ra mô cho từng cơ quan phù hợp với từng cơ thể riêng biệt. Trong khi đó, bộ nhai lại chỉ ăn thực vật để tạo ra tất cả 4 thành phần trên. Như tôi đã từng viết rằng: "Ăn uống là thuốc. Nó trở thành thuốc bổ khi ăn uống đúng, và thuốc độc khi ăn uống sai".
Nhân đây kể câu chuyện, hôm trước một ông bạn vong niên đã hơn tuổi thất thập cổ lai hy, đau khớp do thoái hoá và tiểu đêm ở tuổi già, điện thoại hỏi tôi: "Thuốc Lô hội tụi nó bán để uống có tốt cho khớp và thận không?". Tôi trả lời: "Lừa đảo đấy, chứ có là thuốc thang gì? Anh muốn có Lô hội thì trồng cây Nha đam mà dùng. Mua làm chi mấy cái thực phẩm chức năng mà gọi là thuốc?".
Từ viên uống thực phẩm chức năng có nguồn gốc thực vật, gần đây được phát triển thành nước uống như nước yến, nước trà xanh. Bây giờ đến nước collagen có nguồn gốc động vật là "một bước tiến" trong sản xuất thực phẩm chức năng trong nước. Nhưng, việc cần phải hiểu đúng thực phẩm chức năng nói chung và nước uống collagen nói riêng bằng cái nhìn khoa học trong sản xuất và tiêu dùng. Nó phải được quan tâm ở các góc độ chính quyền, nhà sản xuất, đến người tiêu dùng một cách thấu đáo về chuyên môn và pháp luật. Không nên lạm dụng truyền thông, tâm lý vô thức của người tiêu dùng và kẽ hở của pháp luật để làm điều vi phạm đến đạo đức nghề nghiệp.