Phát hiện một số loài nấm ở Việt Nam có hoạt tính kháng ung thư

Theo ước tính, nấm có khoảng 1,5 triệu loài. Tuy nhiên, chúng ta mới chỉ phát hiện và mô tả được khoảng 5% (75.000 loài). Việt Nam có khoảng 22.000 loài nấm. Đó là nguồn tài nguyên quý giá, không những được sử dụng làm thức ăn có thành phần dinh dưỡng cao, mà còn là nguồn dược liệu quý phục vụ cho sức khỏe và đời sống của con người. Nhiều loại nấm đã được sử dụng làm thuốc như các loài nấm Linh chi Ganoderma sp., nấm Vân chi Trametes versicolor… được coi là “thần dược”, nấm Đông trùng hạ thảo (Cordyceps sinensis) là một dược liệu quý hiếm và đã được sử dụng ở Trung Quốc từ lâu. Đặc biệt trong số 12.000 loại kháng sinh được biết năm 1995, có khoảng 22% được sản xuất từ nấm sợi, như penicillin có trong nấm Penicillium chrysogenum.

Nghiên cứu này tìm hiểu thành phần hóa học của ba loài nấm ở Việt Nam là Xylaria sp., A. subresinosum, Phellinus sp. và đã tinh sạch được bốn hợp chất steroid. Mẫu nấm Xylaria sp. được thu hái tại Vườn quốc gia Cúc Phương vào tháng 7/2004 và tháng 6/2011. A. subresinosum được thu tại Cát Tiên, Lâm Đồng vào tháng 11/2008. Phellinus sp. được thu hái vào tháng 2/2002 tại Vườn quốc gia Cúc Phương. Các mẫu được phân loại bởi Marc Stadler (Intermed Discovery GmbH, Đức), Lê Xuân Thám (Sở khoa học Lâm Đồng) và đang được lưu tại khoa hóa học, Trường đại học sư phạm Hà Nội.

Kết quả thử hoạt tính sinh học cho thấy cả bốn steroid đều là những hợp chất có nhiều hoạt tính sinh học quý giá. Chất thứ nhất đã được tinh sạch từ nấm F. cattiennensis và F. officinalis, chất này có khả năng ức chế sự tạo thành NO trong tế bào RAW của chuột. Gần đây, người ta còn phát hiện ra chất này có độc tính tế bào mạnh, như kháng 4 dòng tế bào ung thư ruột, cổ tử cung, gan và dạ dày. Lần đầu tiên, nhóm nghiên cứu tiến hành thử hoạt tính kháng tế bào ung thư biểu mô (KB) của chất này, kết quả cho thấy nó có hoạt tính mạnh. Họ cũng tiến hành thử hoạt tính kháng tế bào ung thư của chất 2 và 3 với 4 dòng tế bào ung thư là ung thư biểu mô, gan, phổi và vú.

Kết quả nghiên cứu đã tách và xác định cấu trúc của 4 hợp chất khung steroid là ergosta-4,6,8,  22-tetraen-3-on , ergosterol peroxid, senexonol và acid trame-tenolic B từ ba loài nấm ở Việt Nam là Xylaria sp., Amauroderma subresinosum, Phellinus sp. Trong đó, chất 2 và 3 kháng cả bốn dòng tế bào ung thư.

Nghiên cứu này được tài trợ bởi Quỹ phát triển khoa học và công nghệ quốc gia (NAOSTED) trong đề tài mã số 104.01-2011.55.